Du Levande ( Εσείς, οι Ζωντανοί (...Νεκροί ) )

.......

Νύχτες Πρεμιέρας στην Αθήνα
13ο Φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου
στο Κλεινόν μας Άστυ

Ο Roy Andersson, μετά από το δυσοίωνο και εφιαλτικό "Τραγούδια από τον 2ο Όροφο", κινηματογραφημένο το 2000,
που είχα δει στον ιστορικό κινηματογράφο Studio (δυστυχώς έκλεισε!),
επανέρχεται, πιο ώριμος, πιο τολμηρός, πιο αθυρόστομος, πιο ρηξικέλευθος, και δίνοντας τη λύση, που είχε αφήσει ελλιπή στην προηγούμενη ταινία του...

Σουηδία, η χώρα της ευημερίας και του ιδανικού, κοινωνικού συστήματος,
που λειτουργεί σαν αλάνθαστος ελβετικός μηχανισμός ρολογιού ακριβείας!
Η χώρα, που τα κοινωνικά γρανάζια είναι τόσο καλολαδωμένα και θεωρητικά, όλα λειτουργούν στην εντέλεια!
Ακούγεται η ιδανική "πολιτεία", (Πλάτων και Γκαίτε ορίζουν τη ευτυχία και την λήθη εδώ), για να βιώνει κανείς την καθημερινότητά του;
Ίσως! Ίσως από ψηλά!
"Όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει ο κόσμος ζωγραφιά", σύμφωνα με το δικό μας άσμα.
Από ψηλά, η πόλη φαντάζει μια λίμνη γαλήνης, μια παραμυθία (παρηγοριά στην σύγχρονη ζούγκλα), μια ζωγραφιά, μια αγγελικά πλασμένη τοποθεσία, με ποτάμια, νερά, γεφύρια, πράσινο, πράσινο, όπου φτάνει το μάτι...
Αλλά από κοντά...αφήστε καλύτερα...
Από έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα...
Στην ταινία ξετυλίγονται αργά σκηνές σαν κομμάτια κι αποσπάσματα μιας αξημέρωτης νύχτας...
Στιγμιότυπα, σαν εκείνα του Ρόμπερτ Όλτμαν, μικρές σταγόνες ζωής ή θανάτου, στην χώρα των ζωντανών νεκρών...

"Έτσι που τη ζωή σου χάλασες εδώ
σ' όλην τη γή,τη χάλασες..."
(Κ.Καβάφης)

Με υποφωτισμένα πλάνα, η ταινία μοιάζει με τον εφιάλτη που σε δένει μαζί του τα ξημερώματα, πριν χαράξει η πρώτη αχτίδα, και σε ακινητοποιεί, έτσι ώστε να νιώθεις ότι θέλεις να ξυπνήσεις, κι ωστόσο να είσαι μουδιασμένος, καθηλωμένος και άλαλος.

Άνθρωποι, άνθρωποι, άνθρωποι...μόνοι άνθρωποι, χωρίς ψιμύθια, κατάχλωμοι σαν να βγήκαν μόλις από τον τάφο, ή σαν να ετοιμάζονται να διαβούν τις πύλες του Άδη.

Άνθρωποι ρομπότ, αλκοολικοί, που ακόμα και στο μεθύσι τους υπακούουν τον bartender, ο οποίος τούς δηλώνει κάθε φορά, ότι "αύριο είναι μια άλλη μέρα"!
Μια άλλη μέρα, ίδια κι απαράλλαχτη με την προηγούμενη...

Άνθρωποι, που πίσω από τις λαμπερές μάσκες-"πορσελάνες" (στην φανταστική και συνάμα ανατριχιαστική σκηνή με το τραπεζομάντηλο), επωάζουν το αυγό του φιδιού, τον ναζισμό!

Απροκάλυπτα, έτσι, χωρίς περιστροφές, ο Andersson φωτογραφίζει το σύγχρονο πρόσωπο του ναζισμού, καλυμμένο με την λατρεία του παρελθόντος!
Καταπληκτικό στιγμιότυπο!
Ο εργάτης τραβάει το λινό τραπεζομάντηλο,
για να αποκαλύψει "κατά λάθος" τις σβάστικες!
Οι πορσελάνες, πανάκριβα σερβίτσια-αντίκες, συντρίβονται στο πάτωμα κι ο εργάτης οδηγείται στην ηλεκτρική καρέκλα, όπου ο "δήμιος" για να την λειτουργήσει, καταφεύγει στο εγχειρίδιο χρήσης, ( manual ), ενώ οι θεατές της εκτέλεσης "θεώνται" τρώγοντας pop corn!

Ο καταδικασμένος σε θάνατο, βιώνει την ηλεκτρική καρέκλα στον εφιάλτη του,
( μας τον διηγείται, καθηλωμένος μέσα στις λαμαρίνες του αμαξιού του, σε ένα traffic, από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει ), ενώ συγχρόνως στην πραγματικότητα, βιώνει ένα μόνιμα δυσοίωνο όνειρο, το οποίο τον χειραγωγεί και τον παγιδεύει, σαν ιστός αράχνης.

Ο έρωτας/σεξουαλική πράξη, στην ευνομούμενη αυτή πόλη, τελείται μηχανικά το ίδιο και ο θάνατος.

Υπάρχει ένας ιδανικός τόπος, MONO για αυτούς που ερωτεύονται/αγαπούν και για αυτούς που πεθαίνουν!
Κάπου μακριά, μια πανέμορφη γη, ηλιόλουστη.

Την τραγουδούν και την ονειρεύονται...την ποθούν, αλλά είναι τόσο άπιαστη!
Μια ιδεώδης πολιτεία απολαύσεων.

Καταρρακτώδεις βροχές και καταθλιπτικοί χειμώνες, άχαρα κτίρια, άδειοι χώροι, χωρίς προσωπικότητα, αποστειρωμένοι, όλα γκρίζα και μονότονα, ακόμα και η χαρά είναι γκρίζα.
Το παιδικό παιχνίδι γίνεται στους ακάλυπτους των κτιρίων.

Τόσο απαισιόδοξος είναι ο Roy Andersson?

Πιο πεσιμιστής από ποτέ, πιο μαύρος από ποτέ, πιο τραγικά χιουμορίστας από ποτέ!
Τον απεκάλεσαν σουρεαλιστή, εξ αιτίας της προηγουμένης ταινίας του.

Αν σουρεαλιστικά είναι όλα, όσα βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος στις μεγαλουπόλεις, και στις απρόσωπες "ευνομούμενες" κοινωνίες, ναι, θα συμφωνούσα κι εγώ!

Αλλά, όπως ο Thomas Vinterberg στο Festen ( Δανία 1998 ), ξετυλίγει την ανθρώπινη τραγωδία μέσα από τον ιστό μιας καθ' όλα αξιοπρεπούς και ευτυχισμένης οικογένειας, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, ο Roy Andersson, καταγράφει την, σε κατάσταση "λήθης", αποστείρωση του κοινωνικού ιστού της ίδιας, καθ' όλα αξιοπρεπούς κι ευτυχισμένης κοινωνίας.

Τα ζώντα κύτταρα του σώματος αυτού, που παραπαίει ανάμεσα στον ληθαργικό "ξύπνιο"
και στα τρομακτικά όνειρα, είναι τα βαριά χάλκινα πνευστά, και τα τύμπανα, σε σκηνές απόλυτης ακινησίας, με τους ήχους της "ακάθαρτης τζαζ", να κάνουν ιλιγγιώδεις διαδρομές προς την Luisianna του αμερικανικού Νότου!

Ο Roy Andersson γίνεται τόσο τολμηρός, αιρετικός και αθυρόστομος, ( με την κυριολεξία του όρου, κι όχι εκστομίζοντας βρισιές! ), όταν βάζει στο στόμα του ψυχίατρου τα εξής τρομακτικά λόγια:

"Έρχονται εδώ άνθρωποι και μού ζητούν να τους κάνω ευτυχισμένους. Είναι ΚΑΚΟΙ, ( mean ) ΚΑΙ ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ Η ΕΥΤΥΧΙΑ. Έπαψα εδώ και καιρό να προσπαθώ, στις συνεδρίες μαζί τους. Τώρα πια, τούς γράφω χάπια, ολοένα και πιο ισχυρά"!

Αν τολμάει ένας σκηνοθέτης να ΠΕΙ κάτι τέτοιο, κι όχι απλά να το υπονοήσει, ότι δηλαδή ο σύγχρονος άνθρωπος, έτσι που έχει καταντήσει, ή αν θέλετε, έτσι που έχει αφήσει να τον καταντήσουν, ΔΕΝ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ,
ε, τότε, εγώ προσωπικά τον θεωρώ κάτι παραπάνω από τολμηρό!

Τον θεωρώ ΓΕΝΝΑΙΟ!

Το να βλέπεις κατάματα την αλήθεια, και να την κοινωνείς σε μερίδα του κόσμου, σε όσους τέλος πάντων θα δούν την ταινία σου, κινδυνεύοντας μάλιστα να γίνει μισητός,
αυτόματα σε κατατάσσει σε μια εκλεκτική μερίδα ανθρώπων, με την οποίαν προσωπικά θα ήθελα και θα επεδίωκα να διατηρώ εκλεκτικές συγγένειες!

Σταματάει εκεί ο Roy Andersson?
Όχι, βεβαια!

Όπως ανέφερα στην αρχή, είναι πιο τολμηρός και πιο ώριμος από ποτέ!

Προτείνει λύσεις!
Προτείνει εφιάλτη!
Ζώντα εφιάλτη!

Τα βλέμματα των σε "λήθη" ζωντανών - νεκρών στρέφονται αργά- αργά από τα ασήμαντα κι ευτελή στιγμιότυπα της άτυπης ευμάρειάς τους, προς τον ουρανό, που ανοίγει το ομιχλώδες παραπέτασμά του από βαριά, μολυβένια σύννεφα, για να αποκαλύψει
την ειδυλλιακά πανοραμική καλλονή της πόλης, έναν γήινο παράδεισο, που από ψηλά καθαίρεται κι εξαγνίζεται,
με την επερχόμενη απειλή, που ήδη βιώνει ο υπόλοιπος μισός πλανήτης.

"Βρέχει ( Βόμβες ) πάνω από το Σαντιάγκο"
( Il pleut sur Santiago - 1976 )

ή αλλιώς

DESTROY IT ALL!

Λ. Κ. 2007


The Film Trailer