Τι μάς ετοιμάζει πάλι αυτός ο προβοκάτορας του σινεμά? Ένα ακόμη αριστούργημα, ή απλά ένα πορνογράφημα? Υπομονή ως τον Φεβρουάριο, που θα κυκλοφορήσει η νέα του ταινία "Nymphomaniac". Πάντως ο κύριος von Trier εκτός από το να φτιάχνει αριστουργήματα, γνωρίζει καλά να χρησιμοποιεί την πρόκληση (δηλώσεις, συνεντεύξεις κλπ) ως το τέλειο μέσον προώθησης των ταινιών του.
Ή, ακριβέστερα, δια πένας Woody Allen, στο σενάριο της τελευταίας του ταινίας
"Whatever Works" (2009)
Λέει λοιπόν, ο φοβερά οξυδερκής Woody:
"Τι κι αν η Αμερική έβγαλε μαύρο πρόεδρο; Στη Νέα Υόρκη εξακολουθείς να μη βρίσκεις ταξί".
Επεκτείνοντας την ευφυέστατη ατάκα στα ελληνικά πράγματα, θα έλεγα:
Τι κι αν η Ελλάδα εξέλεξε σοσιαλιστή πρωθυπουργό; Στους πεζόδρομους εξακολουθούν να παρκάρουν τροχοφόρα παντός είδους.
Θα ρωτούσε- και εύλογα- κάποιος: Μόνο αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει;
Φυσικά όχι!
Εξακολουθούν να υφίστανται ΟΛΑ ΤΑ ΔΕΙΝΑ!
Οπότε, πού καταλήγουμε;
1ον. Ότι ο Woody Allen ήταν και παραμένει ο ακριβέστερος φακός αποτύπωσης των περί την ανθρώπινη ύπαρξη πραγμάτων.
2ον. Ότι ο καθένας από εμάς είναι αναγκαίο να πειθαρχήσει σε κανόνες και νόμους.
3ον. Ότι ειλικρινά, δεν με νοιάζει πλέον καθόλου, αν ο πρωθυπουργός είναι μαύρος, άσπρος, κίτρινος, κόκκινος ή πορτοκαλί, αν δεν μπορεί να μού κάνει την καθημερινότητά μου καλύτερη! Ποιοτική, βρε αδερφέ!
Δηλαδή, βαρέθηκα να μού πουλάνε φούμαρα για μεταξωτές κορδέλες!
Χιλιάδες αριστοτεχνικές, αλλά επώδυνες βελονιές συνθέτουν αυτόν τον εξαίσιο καμβά, που είναι η καινούργια ταινία του Haneke, του σκηνοθέτη, που λατρεύω να λατρεύω.
Η κατακλείδα του έργου απλή, κατανοητή, αληθινή, πέρα από κάθε αμφισβήτηση και διαχρονική όσο ο ίδιος ο άνθρωπος!
Η βία γεννάει βία!
Η στρέβλωση, η στέρηση και απομάκρυνση από τους φυσικούς νόμους κατά την διαπαιδαγώγηση του ατόμου και δη του μικρού και "αθώου" παιδιού, μόνο στρεβλώσεις, ανωμαλίες και βίαιους-φασιστικούς χαρακτήρες μπορεί να μαιεύσει.
Επάνω σ' αυτήν την θεμελιώδη αρχή βασίζονται όλα τα φασιστικά-κυριαρχικά καθεστώτα ανά την υφήλιο.
Αλλά, αυτό είναι ένα θέμα, στο οποίο έχω αναφερθεί επανειλημμένα, με αφορμή είτε άλλες ταινίες, είτε πολιτικά δρώμενα.
Aς επανέλθω,λοιπόν, στον Haneke και στην "Λευκή Κορδέλα" του.
Τι είναι αυτή η περίφημη λευκή κορδέλα;
Είναι το σύμβολο της αγνότητας, που ο πάστορας της μικρής κωμόπολης, όπου διαδραματίζεται η ιστορία, περνάει στα χέρια των παιδιών του για να τούς υπενθυμίζει το ύψιστο καθήκον να παραμένουν αγνά.
Μακριά από όλα τα αμαρτήματα κατά την Καινή Διαθήκη.
Μια θεοκρατική αντίληψη, λοιπόν, διέπει όλα τα μέλη της ευυπόληπτης μικρής κοινωνίας, η οποία, σαφώς είναι μια μικρογραφία σύμπασας της κοινωνίας στην οποίαν διαβιεί το ανθρώπινο ον.
Τα νοήματα της ταινίας απλά και καθαρά σαν το γάργαρο νερό!
Πολλοί μεγάλοι σκηνοθέτες έχουν κάνει κινηματογραφικές διατριβές στα τεράστια θέματα της κοινωνικής προκατάληψης, της κοινωνικής διάβρωσης, της κοινωνικής υποκρισίας, της υποβόσκουσας βίας κλπ
Και πολλοί έχουν δώσει αριστουργήματα!
Έτσι αρκετοί, κριτικοί ταινιών και μη, παραλλήλισαν τον Haneke με τον Carl Dreyer και τον Ingmar Bergman.
Εγώ θεωρώ, ότι ο Haneke, με τις ταινίες-αριστουργήματα της μέχρι τώρα πορείας του, είναι μια σχολή από μόνος του.
Με την "Λευκή Κορδέλα" πατάει γερά στον γερμανικό ιμπρεσιονισμό, για να δώσει το δικό του μοναδικό στίγμα στην 7η Τέχνη.
Συντονισμένα στην εντέλεια κάδρα, ακίνητη κάμερα, μαυρόασπρο αλλά θολό φιλμ, χωρίς τη λάμψη του μαυρόασπρου αμερικανικού film noir, ή του τέλειου contrast της γαλλικής nouvelle vague, με λόγια που αρθρώνονται και λόγια που αποσιωπούνται,
με διάχυτο, καθαρό φωτισμό, που αποφεύγει τις γωνίες και τις βαριές φωτοσκιάσεις,
όλα στο φως του καθωσπρεπισμού και της εϋυποληψίας, αλλά με κλειστές πόρτες, σφραγισμένα παράθυρα, σφιγμένα στόματα και μουντές, σκυθρωπές εκφράσεις,
ο Haneke κάνει μια πραγματεία επάνω στην υποτυπώδη ζωή και στην αληθινή ζωή, στον κατ' επίφασιν έρωτα, αλλά και στον αληθινό έρωτα, στα κατά συνθήκη ψεύδη και στα ψεύδη που καταστρέφουν ολόκληρες κοινωνικές δομές.
Μια συγκλονιστική πραγματεία, μια αριστουργηματική ηθογραφία, μια διεισδυτική ανάγνωση των κοινωνικών δρώμενων από καταβολής κόσμου!
Κι όλα αυτά τόσο απλά, απέριττα, λιτά, μινιμαλιστικά και σχεδόν βουβά!
Κι έχοντας κατορθώσει, όπως σε όλες του τις ταινίες, να εκμαιεύσει το μέγιστο των δυνατοτήτων των ηθοποιών του!
Ένας σκηνοθέτης-δημιουργός, σύγχρονός μας, στην πλήρη δημιουργική του άνθιση!
Αναμένοντας με αγωνία την πολλά υποσχόμενη ταινία "Avatar" του James Cameron,
και διαβάζοντας τα στατιστικά στοιχεία, για το πόσο ραγδαία εξαπλώνεται η διαδικτύωση των ανθρώπων στον πλανήτη, σκέπτομαι πόσοι από εμάς, παράλληλα με την "πραγματική πραγματικότητα", ζούμε και σε μια άλλη, εικονική πραγματικότητα!
Μα, ναι! Είμαστε ισορροπημένοι, κοινωνικοί, έχουμε τις δραστηριότητές μας, τις επαγγελματικές μας υποχρεώσεις, τις σπουδές και όλα αυτά τα πολύ αληθινά.
Αλλά, παράλληλα έχουμε δημιουργήσει και τα δικά μας avatars. Και τα βρίσκουμε διασκεδαστικά, ενίοτε και χαριτωμένα.
Τα ντύνουμε, τα φροντίζουμε, τούς αλλάζουμε ρούχα και χρώμα μαλλιών, ενίοτε μάς ζητούν τα τα ταΐσουμε κιόλας! Προσωπικά, δεν γνωρίζω κανένα στον κύκλο μου- και είναι αρκετά μεγάλος!- που να έχει παραλείψει αυτό το "ύψιστο καθήκον", να δημιουργήσει δηλαδή το δικό του avatar!
Τι μάς εξωθεί να φτιάχνουμε αυτά τα συμπαθητικά "mini me" και να τα κινούμε κατά τις επιταγές του application?
Θα εξομολογηθώ κάτι: Όταν ήμουν μικρή, κάπου στα 10-12, η πιο σφοδρή επιθυμία μου ήταν να έχω ένα κουκλόσπιτο με μικροσκοπικά ανθρωπάκια, ζωντανά, και να παρακολουθώ κάθε τους δραστηριότητα! Mα κάθε!
Αρκετά spooky, ε;
Μεγαλώνοντας, άρχισα να "παίζω", με την καλή έννοια, με πραγματικούς ανθρώπους, φλερτ, έρωτες, αγάπες, χωρισμοί...
Τι να το κάνεις, όμως;
Εμφανίζονται, ξαφνικά, τα applications (εφαρμογές ή online παιχνίδια), για να σε μετατρέψουν σε ηδονοβλεψία του εαυτού σου!
Μήπως, όμως, αυτή είναι η λέξη κλειδί, στην οποίαν βασίζεται η τρομακτική επιτυχία
των apps και η κατακλυσμιαία δημιουργία εικονικών λιλιπούτειων, δηλαδή, avatars;
Μήπως τρελαινόμαστε να βλέπουμε τον εαυτό μας από ψηλά και να τον κατευθύνουμε εμείς και μόνον εμείς, σε μια κοινωνία, όπου τα πάντα είναι προδιαγεγραμμένα για μάς από άλλους;
Μπα! Κι αυτή μια ψευδαίσθηση είναι, τελικά.
Τα applications είναι κι αυτά προγραμματισμένα! Τα avatars έχουν συγκεκριμένες δυνατότητες.
Είτε στην πραγματική, είτε στην εικονική ζωή, λοιπόν, η υπέρβαση είναι δύσκολη έως ακατόρθωτη.
Μένει σε μάς να επιλέξουμε ποιες υπερβάσεις θέλουμε να κάνουμε.
"I can offer no excuse for 'Antichrist' ... other than my absolute belief in the film — the most important film of my entire career!"
Lars von Trier
Αφιερωμένη στον Tarkovsky, η νέα ταινία του Lars von Trier, με Ταρκοφσκικά πλάνα, με αργή, υπνωτιστική, υποβλητική σκηνοθεσία, με ένα stalker, τη γυναίκα, το θηλυκό, τη δαιμόνια πλευρά της ζωής και της φύσης.
Είναι πραγματική stalker η γυναίκα κατά τον von Trier; Είναι αυτή που θηρεύει, είναι ο αληθινός κυνηγός στο ανηλεές παιχνίδι της φύσης και των φύλων;
Είναι όντως αυτή, που παγιδεύει το θύμα της, βαδίζοντας δειλά και προσεκτικά, γεμάτη δήθεν ανασφάλειες και φοβίες, αλλά καμουφλαρισμένη κάτω από χιλιάδες διαφορετικά πρόσωπα;
Είναι αυτή, που πνίγει στην άβυσσο του κόλπου της τις επιθυμίες και τη λαγνεία των ανδρών;
Και είναι αυτή, που συγχρόνως γεννά και σκοτώνει;
Ναι, κατά τον von Trier η γυναίκα είναι ένας ανιχνευτής και θηρευτής, που ενώ φοβάται την Εδέμ, τη φύση, το αρχέγονο, μόλις βρεθεί εκεί, ανακτά όλα τα καταπιεσμένα της ένστικτα και μετατρέπεται σε φονική παγίδα.
Καθόλου κολακευτικό σχόλιο ή διαπίστωση για τη γυναίκα.
Κι όμως!
Η γυναίκα χρησιμοποιεί τον σεξουαλικό έρωτα ως υπέρτατο εργαλείο στην σχέση της με τον άνδρα.
Η μητρότητα είναι, λοιπόν ένα πρόσχημα;
Τι ρόλο παίζει στο ξεδίπλωμα της γυναίκας-φύσης-δαίμονα;
Στρεβλά αρχέτυπα δημιουργούν στρεβλώσεις στους απογόνους.
Η "αυτή", ( Charlotte Gainsbourg ), βάζει μόνιμα τα παπούτσια του παιδιού της ανάποδα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν δυσμορφίες στα πόδια του. Είναι αυτή πράγματι η αιτία για τον θάνατο του παιδιού; Σαφής ο υπαινιγμός του σκηνοθέτη.
Η "αυτή", τη στιγμή που το παιδί ήταν μόνο, είχε βυθίσει στην άβυσσό της το πέος του "αυτού" ( Willem Dafoe ), και απολάμβανε την ηδονή.
Ένα καυστικό σχόλιο του σκηνοθέτη για την ανικανότητα πλήθους γυναικών, για τις οποίες η μητρότητα είναι ένα από τα καθήκοντα, που επιβάλλουν οι κοινωνικές συμβάσεις.
Η "αυτή", όταν νιώθει ότι αυτός ίσως φύγει, γίνεται βαρίδι στα πόδια του.
Αυτοβιογραφικός; Καταδυόμενος στα δικά του απύθμενα, χαώδη βάθη; Μα, βέβαια! Όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες είναι αυτοβιογραφικοί! Αλίμονο, αν δεν ήταν.
Όλοι έχουμε βιώσει το βαρίδι του άλλου να μάς κρατά καθηλωμένους και ματωμένους.
Η "αυτή" ευνουχίζει και ευνουχίζεται. Όχι από τύψεις για την απώλεια του παιδιού.
Αλλά από εκδικητική μανία. Η μανία αυτή, να ματώσουμε τον άλλον και να ματωθούμε, είναι ο Αντίχριστος, μέσα μας, λέει ο Trier, Και ο φόβος. Οι φόβοι και οι φοβίες μας, το φίδι που μάς κατατρώει. Ο φόβος "αυτής" γίνεται ο καταλύτης. Ο φόβος μη μείνει μόνη.
Μια άλλη Μήδεια, λοιπόν, μόνο που το παιδί έχει ήδη θυσιαστεί.
Η φύση γίνεται σύμμαχος για να παγιδεύσει.
Η γυναίκα, που φοβάται μην εγκαταλειφθεί από αυτόν που τής προσφέρει την ηδονή, το πρωταρχικό ένστικτο, γίνεται ανελέητη, λέει ο Trier. Σαν τη Φύση, που είναι χαώδης και επίσης ανελέητη.
Η φύση ξυπνά πρωτόγονα ένστικτα και άγριο σεξουαλισμό. Απόλυτα αληθινό!
Ο Trier, μάς καλεί να ξεχάσουμε τα ωραία, χριστιανικά, ηθικοπλαστικά και οικολογικά παραμύθια και να βιώσουμε τη Φύση, αλλά και τη γυναικεία φύση, στις πραγματικές της διαστάσεις.
Μια παγανιστική αποθέωση του χάους και της πλήρους αταξίας. Σαν αυτήν που ελλοχεύει στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και στο μυαλό.
Συμφωνούμε, δεν συμφωνούμε, λίγη σημασία έχει.
Η ταινία ακουμπά σε θεμελιώδεις αρχές.
Αυτό κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει.
Κάτια Α. 2009
Στα ηχεία μας το έργο "Lascia ch'io pianga" του G. F. Händel
(από το soundtrack της ταινίας)
Lars Von Trier: Director’s Confession
Two years ago, I suffered from depression. It was a new experience for me. Everything, no matter what, seemed unimportant, trivial. I couldn’t work.
Six months later, just as an exercise, I wrote a script. It was a kind of therapy, but also a search, a test to see if I would ever make another film.
The script was finished and filmed without much enthusiasm, made as it was using about half of my physical and intellectual capacity.
The work on the script did not follow my usual modus operandi. Scenes were added for no reason. Images were composed free of logic or dramatic thinking. They often came from dreams I was having at the time, or dreams I’d had earlier in my life.
Once again, the subject was “Nature,” but in a different and more direct way than before. In a more personal way.
The film does not contain any specific moral code and only has what some might call ‘the bare necessities’ in the way of a plot.
I read Strindberg when I was young. I read with enthusiasm the things he wrote before he went to Paris to become an alchemist and during his stay there ... the period later called his “inferno crisis” - was “Antichrist” my Inferno Crisis? My affinity with Strindberg?
In any case, I can offer no excuse for “Antichrist”. Other than my absolute belief in the film - the most important film of my entire career!
Στα ηχεία μας σήμερα: Κομμάτια από το soundtrack της ταινίας και Clash!
Die Welle - Το Κύμα (2008)
directed by
Dennis Gansel
Jürgen Vogel ... Rainer Wenger
Max Riemelt ... Marco
Jennifer Ulrich ... Karo
"Είμαι 17άρης, σάς γαμώ τα Λύκεια..."
Όταν είσαι 17άρης, και τα Λύκεια γαμάς και ολόκληρη την κοινωνία μπορείς να γαμήσεις, και το πιο καταπληκτικό απ' όλα είναι, ότι μπορείς να το κάνεις με την αθωότητα, που έχουν απολέσει εντελώς οι "μεγάλοι", δηλαδή, μπορείς να έχεις τόσα ελαφρυντικά, τόσους σοβαρούς λόγους και τέτοια εσωτερική φλόγα, που μπροστά στο σαρωτικό σου ΚΥΜΑ, είναι ανήμποροι οι γραβατωμένοι γιάπηδες και οι ελευθεριάζοντες πολιτικοί! Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν είσαι νέος, και ζεις σε μια "φάση" καθόλα ισοπεδωτική, όταν είσαι σταγόνα, σταγονίτσα, σταγονίδιο (ας θυμηθούμε τα παροιμιώδη "σταγονίδια" του Ευάγγελου Αβέρωφ!!!) και απεγνωσμένα αποζητάς να ταυτιστείς με άλλες σταγόνες; Τι μπορεί να συμβεί, όταν ξαφνικά μέσα στην μακάρια νάρκη του καταναλωτισμού και της τεχνητής ευμάρειας, αποκτήσεις ένα λόγο ύπαρξης, ένα σκοπό, που σε εμπνέει, μια ιδεολογία, που σε ενώνει και σε ταυτοποιεί, που σε εντάσσει σε ένα σύνολο, που σού δίνει έναυσμα και κίνητρο, που σε κάνει να ξεχωρίσεις από το ανώνυμο, μουντό πλήθος; Που σε κάνει να ΖΕΙΣ, να ΖΕΙΣ, να ΖΕΙΣ;;; Τελικά αυτό είναι το βαθύτερο κίνητρο και το πιο εργονομικό! Το πιο ακατανίκητο! Το κίνητρο που σού δίνει ΖΩΗ!!! Η ουσία στην οποίαν πατάνε γερά όλα τα καθεστώτα ανά τον κόσμο! Και όχι μόνο τα καθεστώτα! Αλλά και όλες οι αρχές! (Άλλωστε είναι γνωστό, ότι όλα τα απολυταρχικά καθεστώτα βασίζονται κατ' επίφασιν, στην αρχή του αιτίου και αιτιατού)
Δίνουμε κίνητρο για ζωή στον άνθρωπο! Και όσο πιο πολύ προχωρά η κοινωνία και εξελίσσεται ο άνθρωπος, βιολογικά, πολιτιστικά, οικονομικά, τόσο το κίνητρο για ζωή διαφοροποιείται! Τόσο το κίνητρο για ζωή ισοπεδώνεται... Ώσπου να γίνει ευτελές, τόσο δα μικρό, τόσο μηδαμινό, τόσο ανύπαρκτο, ώστε να συνοψίζεται σε μια άνευ ουσίας και κούφια, σαν "κύμβαλο αλλαλάζον" λέξη:
ΧΡΗΜΑ
Η παγκόσμια οικονομία καταρρέει! Το Χρήμα και ο καταναλωτισμός κινδυνεύουν! Μωρέ τι μάς λέτε; Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος, ή αλλιώς ο βρεγμένος τη βροχή δεν την φοβάται!
Και αν ο ήδη πένης δεν φοβάται την φτώχεια, το σύστημα φοβάται το ΝΕΟ! Ο οποίος νέος, έχει ανάγκη να πιστέψει σε κάτι! Σε ένα όραμα, σε μια ιδεολογία, σε ένα σκοπό! Σε αυτό, που θα τον βγάλει από το ΤΕΛΜΑ! Τέλμα στο οποίο είναι βυθισμένη όλη η δυτική κοινωνία του λαίμαργου κεφαλαίου και του άπληστου ανθρώπου-εξουσιαστή! Αυτόν τον ΝΕΟ, στρατολόγησε ο Χίτλερ, μετατρέποντας τον σε φρικτόν ΕςΕς (ανατριχιαστικό, αλλά πέρα για πέρα αληθινό και κατανοητό!) Αυτόν τον Νέο, επικαλείται η ταινία Die Welle, για να διχοτομήσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ( των νέων αλλά και των μεγαλύτερων ), ώστε να καταδείξει τις επιπτώσεις ενός προπαγανδιστικού και κατασταλτικού μηχανισμού, μεταμφιεσμένου τον μανδύα της "δύναμης", της "ενότητας" της "αλληλεγγύης", αλλά και της απάλειψης της μοναξιάς! Τελεσίδικα, τραγική λέξη η μοναξιά για την ταινία! Η μοναξιά της πόλης, η μοναξιά της διαλυμένης οικογένειας, η μοναξιά του να είσαι διαφορετικός!
Χαμένοι μέσα σε ένα συνονθύλευμα ιδεών και κατευθύνσεων, μια τάξη νέων 17άρηδων, επιλέγουν το μάθημα της Απολυταρχίας, και κάτω από την επιρροή ενός γοητευτικού και χαρισματικού καθηγητή, που προσέρχεται στο μάθημα με T-shirts των Ramones και των Clash, επαναπροσδιορίζονται κοινωνικά και ταξικά, αποκτώντας ομαδική συνείδηση, που θα τούς οδηγήσει σε απολυταρχικές μεθόδους και φασιστική νοοτροπία!
Είναι γνωστό, πού βασίστηκε ο Χίτλερ για να δημιουργήσει τις ορδές των Αρίων του! Είναι γνωστό, επίσης, πού βασίζονται όλα τα απολυταρχικά καθεστώτα, για να κρατούν τις μάζες καθηλωμένες! Δίνουν λίγα προνόμια σε μερίδα πολιτών, και την ψευδαίσθηση, ότι είναι "ξεχωριστοί", με αποτέλεσμα αυτή η μερίδα να κρατά καλά το καμτσίκι εναντίον των μαζών! Δεν χειραγωγεί ο "δικτάτορας" τους πολλούς! Αρκεί να εκπαιδεύσει τους "λίγους" να κρατούν και να εκτοξεύουν όταν "πρέπει" το καμτσίκι! Έτσι λειτουργούν όλα τα καθεστώτα, έτσι λειτουργεί το κεφάλαιο, έτσι παραμυθιάζονται κάποιοι, ότι είναι ξεχωριστοί, ακριβώς έτσι στρέφεται ο άνθρωπος εναντίον άλλου ανθρώπου, η θρησκεία εναντίον άλλης θρησκείας, ο πολιτισμός εναντίον άλλου πολιτισμού! Το δίδαξαν και το πραγμάτωσαν πρώτοι οι αρχαίοι Ρωμαίοι, τέλεια! Διαίρει και βασίλευε! Έτσι ο φασισμός λειτουργεί υπογείως, ακόμα κι αν δεν φοράει πια το σήμα των ΕςΕς, ούτε λευκά πουκάμισα. Ο φασισμός έχει πολλά πρόσωπα, είναι καλά κρυμμένος σε κάθε μας βήμα! Γιαυτό πρόσεχέ τον! Σε παραμονεύει να σε παρασύρει, χωρίς καν να το αντιληφθείς! Έχει την μορφή δροσερής σταγόνας, που σύντομα μετατρέπεται σε ανεξέλεγκτο ΚΥΜΑ! Που σε βυθίζει σαν δρόμος χωρίς επιστροφή στην βαθύτερη και πιο σκοτεινή άβυσσο! Μην διερωτάσαι τι μάς ενδιαφέρουν εμάς όλα αυτά;
Γιατί το ΚΥΜΑ είναι εδώ!
Να δείτε την ταινία! Δίνει μαθήματα πολιτικής, χωρίς καν να το προσπαθήσει! Χωρίς καν να κοπιάσει! Χωρίς καν να είναι μια μεγάλη καλλιτεχνικά ταινία! Συγχρόνως δίνονται εξαιρετικές ερμηνείες! Καθηλωτικά δυναμικό το σπιντάτο μοντάζ!
Highlight: Η σκηνή των μελών του "Κύματος", όταν γεμίζουν τη πόλη με συνθήματα! Ένα πραγματικό πάρτυ του δρόμου!
Martina Gedeck ... Ulrike Meinhof Moritz Bleibtreu ... Andreas Baader Johanna Wokalek ... Gudrun Ensslin Bruno Ganz ... Horst Herold Stipe Erceg ... Holger Meins
Ο σκηνοθέτης Uli Edel, ένας εργάτης του κινηματογράφου, χωρίς πολλές περγαμηνές και εύσημα, με το μεγάλο πλεονέκτημα, όμως, ότι έχει γεννηθεί στην Γερμανία, συγκεκριμένα στην πόλη Neuenbürg της περιοχής Baden-Württemberg, στις 11 Απριλίου του 1947, χρονολογία, που τον καθιστά σχεδόν συνομήλικο με τον Andreas Baader,( 6 Μαΐου, 1943 ) και την Gudrun Ensslin (15 Αυγούστου, 1940), καταπιάνεται με ένα θέμα αρκετά δυσανάγνωστο και πολύπλοκο, ακόμα και σήμερα, αυτό, του χρονικού της δράσης, της οργάνωσης αντάρτικου πόλεων, Baader- Meinhof, αλλιώς RAF, (Rote Armee Fraktion-Φράξια Κόκκινος Στρατός).
Η RAF ιδρύθηκε το 1970 από τους Andreas Baader, Gudrun Ensslin, Horst Mahler, Ulrike Meinhof, Irmgard Möller και κάποια άλλα μέλη, και χάραξε μια δραματική, όσο και αιματηρή πορεία στην ιστορία του αντάρτικου πόλεων, καταλήγοντας να γίνει μύθος ανάμεσα στους νέους της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς της εποχής εκείνης, και να σημαδέψει την μετέπειτα δράση και τις τακτικές άλλων ομάδων, που ακολούθησαν τα ίχνη της ανά την Ευρώπη.
Ο σκηνοθέτης, με την ταινία του, προσπαθεί να καταγράψει τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, συνοπτικά, σχεδόν επιγραμματικά, στοχεύοντας ωστόσο στην καρδιά του κλίματος της εποχής, που έβραζε κάτω από το οξύ αντιαμερικανικό κλίμα, το οποίο κόχλαζε και φούντωνε στους κόλπους της πολιτικοποιημένης νεολαίας της Ευρώπης, κυρίως.
Το Βιετνάμ, η Παλαιστίνη, τα αιτήματα των χωρών, που βομβαρδίζονταν και υπέφεραν κάτω από τον ιμπεριαλιστικό μανδύα των ΗΠΑ, αφορούσαν κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο της περιόδου εκείνης, ο οποίος τα ενστερνιζόταν, κάνοντάς τα δικά του, και αγωνιζόταν για την λύση τους.
Ταραγμένες εποχές, ταραγμένες συνειδήσεις, ανήσυχοι άνθρωποι, κινήματα, που φούντωναν, ένα κάθε λεπτό, διαδηλώσεις, δρόμος και αντίσταση, ήταν η καθημερινότητα των φοιτητών και των πολιτικοιποιμένων μαζών της δεκαετίας του '70. Είχε προηγηθεί ένας Μάης του '68, που έριξε τον κραταιό Ντε Γκωλ, από τον "θρόνο" του, το φοιτητικό κίνημα στις ΗΠΑ φούντωνε κι αυτό, με άμεσους αρωγούς τους στρατευμένους καλλιτέχνες.
Ο Uli Edel, εν έτει 2008, θεωρεί καθήκον του να αφηγηθεί "εκ των έσω", την ίδρυση και δράση της ομάδας, τη φιλοσοφία τους, το σκεπτικό τους, την αποφασιστικότητα και τα σφάλματα, που διεπράχθησαν. Δεν είμαι σίγουρη, αν τα καταφέρνει. Καταπιάνεται αποσπασματικά με την προσωπικότητα καθενός από τα μέλη της ομάδας, προσπαθώντας να αποδώσει πιστά το φυζίκ, τον τρόπο ομιλίας και τις κινήσεις τους.
Αρκετά επιδερμικά καταγράφει την ιδιαιτερότητα της κάθε προσωπικότητας, σκιαγραφώντας τον Baader, σαν θερμοκέφαλο αλαζόνα, την Meinhof σαν παρορμητική, ρομαντική και την Ensslin, σαν τέρας ψυχρότητας και ψυχραιμίας. Το μόνο πρόσωπο, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη - παρ' όλο που δεν το λέει ξεκάθαρα- που προσομοιάζει με το γερμανικό μοντέλο περί ανθρώπινου χαρακτήρα! Υπάρχουν στιγμές χιούμορ, όπως και κάποιες αναφορές, για τις ουτοπικές (;) προσδοκίες των μελών της οργάνωσης, ότι όλα θα κινηθούν σύμφωνα με τα σχέδια και τα προγράμματά τους, καθώς και στιγμές, "νεανικού γλεντιού", πραγματικού πανηγυριού! Είναι οι ώρες της "αθωότητας", όταν όλα φαντάζουν όμορφα και εύκολα, όταν το "παιχνίδι" κλέφτες και αστυνόμοι, έχει ακόμα την αίγλη του κατορθώματος! Αργότερα αρχίζουν τα δύσκολα, οι ανθρώπινες απώλειες, τα διλήμματα, οι ανεπανόρθωτοι δρόμοι, οι θυσίες, οι αποχωρισμοί από τα παιδιά τους ( Meinhof και Ensslin), οι λανθασμένες εκτιμήσεις, οι οποίες στοιχίζουν ζωές πολιτών, κάτι στο οποίο η οργάνωση είναι κάθετα αντίθετη.... Μετά αρχίζει η πλήρης συνειδητοποίηση. Δεν είναι δύσκολο να γίνει πιστευτό, ότι όλες οι εξτρεμιστικές οργανώσεις διέρχονται από το ίδιο τούνελ, αλλά.... Ο σκηνοθέτης, θέλοντας να είναι πολιτικώς ορθός με το σημερινό Γερμανικό σύστημα, αλλά και με τους "αγαπητούς συμμάχους" της Μέρκελ, αναφέρεται ακροθιγώς στα λευκά κελιά, των φυλακών Stammheim, τα οποία παρουσιάζει στην ταινία για 2-3 λεπτά! Και μετά.....οι σουίτες! Ναι, ακριβώς! Το φοβερό, ψυχολογικό μαρτύριο των περίφημων πλέον, λευκών κελιών, τα οποία οδήγησαν σε ψυχική καταρράκωση τα δυναμικά και σκληρά μέλη της RAF, δεν θίγονται στην ταινία, παρά μόνο όσο πατάει η γάτα! Τα μέλη της οργάνωσης διαμένουν σε κελιά πολυτελείας, όπου μπορείς να κάνεις και ποδήλατο, αν θές, με τις τηλεοράσεις τους, με τα βιβλία τους και άλλες μικρές πολυτέλειες.... Εμείς άλλα ξέραμε, άλλα έχουμε διαβάσει... Ποιά είναι η αλήθεια, αγαπητέ σκηνοθέτα; Η δική σας; Πολύ πιθανόν, αλλά επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω...
Μήπως η αλήθεια, όταν φτάνουμε στο σημείο να μιλήσουμε για την ομάδα Baader- Meinhof, πρέπει να παραποιηθεί, ώστε ο μύθος, που συνοδεύει τους αντάρτες πόλεων, όλα αυτά τα χρόνια, να εξατμιστεί; Κι ενώ η οργάνωση διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη, ο υπουργός Δικαιοσύνης, ή κάποιος ανώτατος αξιωματούχος της Γερμανίας, τέλος πάντων, ο Horst Herold, που τον ερμηνεύει λιτά και πειστικά ο Bruno Ganz, μάς ξετυλίγεται σαν ένας χαρακτήρας αξιοθαύμαστος, ψύχραιμος, λογικός, διεισδυτικός, και γεμάτος "κατανόηση" . Δυστυχώς...! Δεν με έπεισε ο σκηνοθέτης περί της εντελώς αντικειμενικής του ματιάς, πόσο μάλλον περί των αγαθών του προθέσεων. Παρά το γεγονός, ότι αφηγείται συγκλονιστικά γεγονότα, μιας πολυκύμαντης εποχής, καταφέρνει να τα αποδυναμώσει, με την λογιστική του ψυχρότητα.
Το βήμα του παραμένει μετέωρο, αναποφάσιστο και δειλό... Το πιθανότερο είναι, ότι δεν έχει ακόμα καταφέρει να αποκωδικοποιήσει, ούτε τις προσωπικότητες, της οργάνωσης, ούτε την εποχή στην οποίαν έδρασαν.
Πάντως η ταινία μάς εισάγει στο δύσκολο θέμα της, με μια συγκλονιστική σκηνή διαδήλωσης και άγριου ξυλοδαρμού των διαδηλωτών. Πολλές άλλες σκηνές έχουν αποτυπωθεί εντελώς πιστά, όπως η σκηνή της σύλληψης του Andreas Baader, και η σκηνή όπου καταστρέφονται τα φύλλα της εφημερίδας Bild.
Η ταινία μού άφησε μια πικρή γεύση. Ούτε καν γλυκόπικρη... Πρόκειται για μια σκληρη εποχή, με σκληρές μεθόδους, αλλά σκληρός είναι ο κόσμος μας. Έτσι δεν είναι; Εκείνο, που λείπει, είναι η τρυφερότητα του δημιουργού, προς αυτά τα άτομα, που καλώς ή κακώς, διάλεξαν αυτόν τον άγριο και μοναχικό δρόμο για να δηλώσουν την αντίθεσή τους, προς ένα φασιστικό σύστημα, που καταρρακώνει την ανθρώπινη αξία!
Ο Uli Edel δεν ρίχνει, ούτε μια στιγμή στοργικά το βλέμμα του, πάνω στους "ήρωές" του... Δεν περνάει τα δάχτυλα του, έστω μόνο για να αγγίξει, να νιώσει την αίσθηση της πληγής και του αίματος, επί τον τύπον των ήλων, των "εσταυρωμένων" του.... Τούς αφήνει έκθετους, γυμνούς και ψυχρά ανέκφραστους. Γερμανική ματιά, ψυχρή λογική, ντοκυμαντερίστικη απεικόνιση των γεγονότων; Μάλλον, όχι! Τελικά, σίγουρα όχι! Δεν μπορώ να μη κάνω συγκρίσεις με την ταινία Hunger του Steve McQueen, που με συγκλόνισε στις αρχές του μήνα.... και η οποία συνεπαίρνει τον θεατή με τη "φωτιά" της!
Αντίθετα η ταινία του Uli Edel, παραμένει ψυχρή, καρφωμένη, σαν ένας άδειος πίνακας, στον τοίχο ένός λευκού κελιού, που ο σκηνοθέτης απέτυχε να φωτίσει....
Τα φυλακισμένα μέλη της οργάνωσης "αυτοκτόνησαν" στα κελιά τους στις φυλακές Stammheim, εκτός από τον
Ευρωπαίος πλέον και με τη "βούλα", νεανικός, ερωτικός και όπως πάντα ερωτιάρης, σκανταλιάρης, πειραματιζόμενος, αναρχικός στο θέμα του έρωτα, έχοντας βιώσει ο ίδιος έρωτες, διαζύγια, απιστίες, φθορές και την αέναη, τρελλή απογείωση της πρώτης φοράς, που δεν παύει να έρχεται, όσο ζούμε και αναπνέουμε, (άσχετα από τις σχέσεις και τους έρωτες, που έχει αφήσει κάποιος πίσω του) και για τήν οποία (πρώτη φορά) ζούμε όλοι,
για αυτό το νέο φτερούγισμα δηλαδή, μιας ακόμα φλόγας, ενός ακόμα τρελλού έρωτα,
αυτός ο θεϊκός Woody, λοιπόν, μάς χαρίζει μια ολόγλυκη, δροσερή και φρέσκια ματιά, στο τι είναι ο έρωτας, για την πολυπλοκότητα των σχέσεων, τον σημαντικό ρόλο του σωστού timing, τη συμβατικότητα του να ζεις μαζί, επειδή το απαιτεί το κοινωνικό σου status και οι ξεπερασμένες αντιλήψεις.
Μας ξεναγεί στις ομορφιές του μεσογειακού τοπίου και στις εκρήξεις του μεσογειακού ταμπεραμέντου μιας υπέροχης, φλογερής γυναίκας, της Maria Elena, που την ενσαρκώνει εκπληκτικά η Penélope Cruz, επισκιάζοντας τα υπόλοιπα θηλυκά της ταινίας, εξελισσόμενη σε ντίβα, από εκείνες τις κλασάτες ντίβες του παλιού ιταλικού κινηματογράφου, ενώ κλείνοντας την ταινία του, το "τρομερό παιδί" του σινεμα, μάς κλείνει συγχρόνως, πονηρά και παιχνιδιάρικα το μάτι, επιβεβαιώνοντάς μας για αυτό που πάντα γνωρίζαμε:
Ο άνθρωπος είναι θνητός, ο έρωτας κάποια στιγμή σβήνει... Αλλά εκείνο που μένει ζωντανό και κάνει τη γη να γυρίζει, είναι η διαρκής αναζήτηση και η ατέρμονη λαχτάρα για το νέο, για το άφθαρτο, για την ερωτική σπίθα, εν κατακλείδι για την ίδια τη ζωή....
Και οι πιο μεγάλοι και ρομαντικοί έρωτες είναι εκείνοι,
που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ!!!
Δια στόματος Javier Bardem, από τον Woody Allen, για όλους εμάς με αγάπη...
Hunger (2008) written by Enda Walsh and Steve McQueen Directed by Steve McQueen
Michael Fassbender as Bobby Sands
Η στεγνή, παγερά ανατριχιαστική και σχεδόν μηχανική φωνή της Margaret Hilda Thatcher, πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας από την 4η Μαΐου, 1979 έως την 28η Νοεμβρίου του 1990, διατρέχει σαν φονικό εργαλείο την ταινία Hunger, του Steve McQueen.
Το 1981 ήταν ο χρόνος, που ο πολιτικοποιημένος κόσμος του πλανήτη συγκλονίστηκε από την απεργία πείνας του Bobby Sands, (Robert Gerard Sands (Irish: Roibeard Gearóid Ó Seachnasaigh), (9 March 1954 – 5 May 1981), που διήρκεσε 66 ημέρες και κατέληξε στον θάνατό του, στις φυλακές Maze (HM Prison), 14 χιλόμετρα έξω από το Belfast, στην Κομητεία Antrim, της Βόρειας Ιρλανδίας.
Ο Bobby Sands αρνήθηκε πεισματικά να λάβει ακόμα και νερό με ζάχαρη, κάτι με το οποίο επέζησαν πολλοί απεργοί πείνας, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, Μίκη Θεοδωράκη, στα χρόνια της χούντας.
Στην ίδια απεργία πείνας, που άρχισε τον Μάρτιο του 1981 και τερμαστίστηκε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους πέθαναν άλλοι 9 απεργοί πείνας, όλοι μέλη του IRA και INLA. Την κηδεία του Bobby Sands τίμησαν πάνω από 100.000 πολίτες, ενώ ο ίδιος είχε ήδη εκλεγεί μέλος του κοινοβουλίου!
Αλλά ας δούμε λίγο την μακάβρια ιστορία των κρατουμένων του IRA, στις φυλακές H.M. P. Maze.
Οι πολιτικοί κρατούμενοι αντιμετωπίστηκαν από την κυβέρνηση Thatcher, ως κρατούμενοι του κοινού ποινικού δικαίου! Οι ίδιοι αγωνίσθηκαν μέσα στην φυλακή για σεβασμό των δικαιωμάτων τους και αξίωναν να φορούν τα δικά τους ρούχα κι όχι τη φόρμα των ποινικών κρατουμένων. Όσοι συλλαμβάνονταν απαιτούσαν να γίνει σεβαστό αυτό τους το δικαίωμα, κάτι το οποίο η αγγλική κυβέρνηση απέρριπτε. Έτσι κατέληγαν στα κελιά "Blanket" and "Wash". Εντελώς γυμνοί, δηλαδή, με μια κουβέρτα μόνο, σε κελιά χωρίς τουαλέτα, όπου πασάλειβαν τις ακαθαρσίες τους στους τοίχους και άδειαζαν τα ούρα κάθε βράδυ στον διάδρομο. Τα αποφάγια συσσωρεύονταν σε μια άκρη του κελιού, όπου σκουλήκιαζαν, ενώ πριν από κάθε επισκεπτήριο, πλένονταν με την βία, προσαγόμενοι με ξυλοδαρμούς στην αίθουσα του μπάνιου, όπου ο αρμόδιος δεσμοφύλακας τούς έκοβε τα μαλλιά, σαν να ήταν πρόβατα προς σφαγήν, τραυματίζοντάς τους και χτυπώντας τους ανελέητα.
Ο Bobby Sands απόφάσισε να φτάσει την απεργία πείνας μέχρι το τέλος, γνωρίζοντας, ότι μετά από κάθε θυσία έρχεται η δικαίωση.
Η ταινία είναι ωμή, ρεαλιστική, με εικόνες που σε κάνουν να μουδιάζεις! Ο πολιτισμένος κόσμος της πάλαι ποτέ μεγάλης αυτοκρατορίας, της Μ. Βρετανίας, και ο γελοίος ψυχισμός μιας Iron Lady, μιας στυγνής και ανέραστης ξεπερασμένης, grotesque προσωπικότητας, της Thatcher δηλαδή, αποτυπώνονται στην συγκλονιστική αυτήν ταινία, σχεδόν χωρίς διαλόγους, αλλά με την δύναμη των εικόνων, οι οποίες μιλούν πολύ πιο δραματικά, από όσο μπορούν να μιλήσουν χιλιάδες σελίδες διαλόγων...
Οι Φυλακές
Η ταινία σε κρατάει μέσα στα κελιά, να μυρίζεις τις ακαθαρσίες, τα ούρα και το οξύ, με το οποίο ξεπλένονταν. Συγκλονιστικά μοναδική η σκηνή, όπου ο δεσμοφύλακας ξεπλένει τον διάδρομο από τα ούρα, αφού έχει ρίξει πρώτα ισχυρό απορρυπαντικό!
Μη δείτε την ταινία, αν δεν αντέχετε... θα σάς στοιχειώνει για πάρα πολλές νύχτες... Λ.Κ. 2008
τα κατάφερε με την επιμονή, την δουλειά και το ταλέντο του, να κάνει γεγονός την πρώτη μεγάλου μήκους, φιλόδοξη ταινία του A Simple Love Story, η οποία έχει ήδη εξασφαλίσει διεθνή διανομή, σε συνολικά 9 χώρες, εκτός από την Ελλάδα. Οι συντελεστές της ταινίας είναι εντυπωσιακοί και το αποτέλεσμα αναμένεται να μάς εκπλήξει!
